Yargılamanın İadesi

Yargılamanın iadesi 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 374. ve devamı maddelerinde hüküm altına alınmıştır. Hukuk davalarında olağan kanun yolları itiraz, istinaf ve temyizdir. Olağanüstü kanun yolları ise yargılamanın iadesi ve kanun yararına bozmadır. Yargılamanın iadesi ile birlikte görülmüş olan bir hukuk davasında yeniden yargılama yapılır. Yargılama sonucunda bir önceki hüküm tamamen onanır, kısmen onanır veya tamamen/kısmen değiştirilir. Sadece kesin olarak verilen veya kesinleşmiş olan hüküm ve kararlara karşı bu yola başvurulabilir.

Yargılamanın İadesi Nedenleri

Yargılamanın iadesi gerektiren sebepler 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun 375. maddede tahdidi olarak sayılmıştır. Buna göre yargılamanın yenilenmesi için aşağıdaki sebeplerden biri mevcut olmalıdır:

1. Mahkemenin kanunda belirtilen şekilde toplanmamış, teşekkül etmemiş olması,
2. Davaya bakmakla yasaklı olan hakimin karara katılması, reddi talep edilip de yetkili merci tarafından bu ret talebinin kabul edilmiş olması ve bu sebeple duruşmaya katılması mümkün olmayan hakimin davaya katılmış olması,
3. Davanın mahkeme huzurunda vekil, temsilci olmayan kişilerin katılımıyla görülmüş, karara bağlanmış olması,
4. Elde olmayan nedenlerle yargılama sırasında ele geçirilemeyen belgenin, aleyhine hüküm verilen tarafından kararın verilmesinden sonra ele geçirilmesi,
5. Sahteliği ispatlanan, ikrar edilen senede dayanarak karar verilmiş olması,
6. Yalan söyleyen tanığın ifadesinin karara esas olarak alınmış olması,
7. Kasten gerçeğe aykırı beyanda bulunan bilirkişi ve tercümanın ifadelerine dayanılarak karar verilmiş olması,
8. Yalan yere yemin etmesi sebebiyle lehine karar verilen tarafın bu hususu ikrar etmesi, yazılı delille ispat edilmesi,
9. Başka bir hükümle ortadan kaldırılan kararın esas alınarak hüküm kurulmuş olması,
10. Hileli davranışlarda bulunması sebebiyle taraflardan birinin lehine karar verilmiş olması,
11. Tarafları, konusu ve nedeni aynı olan ikinci davada ilk davaya aykırı olarak hüküm verilmesi ve bu kararın da kesinleşmiş olması,
12. Mahkeme tarafından verilen kararın İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşmenin veya eki protokollerinin ihlal edilmesi neticesinde verildiğinin tespit edilmiş olması.

6,7 ve 8. maddelere dayanılarak yargılamanın yenilenmesinin istenebilmesi için bu nedenlerin bir ceza kararıyla belirlenmiş olması gerekmektedir. Delil olmaması sebebiyle ceza kovuşturmasına başlanamamış olması, mahkumiyet kararı verilememiş olması istisnai durumdur.

Yargılamanın İadesi Süresi

Yargılamanın iadesi süresi yenileme talebinin dayandığı sebeplere göre farklılık arz etmektedir. Buna göre;

• Kanuna uygun bir şekilde mahkemenin teşekkül etmemiş olduğunun öğrenilmesinden itibaren,
• Yasaklı, reddedilen hakimin karara katılması veya yetkisiz vekil ve temsilciler tarafından yargılamanın sürdürülmüş olması neticesinde verilen kararın davalıya, gerçek vekile veya temsilciye tebliğ edildiği tarihten itibaren,
• Yeni bir belgenin elde edilmesi, hilenin farkına varılması anından,
• 5, 6,7 ve 8 numaralı sebeplerin varlığı halinde cezanın kesinleşmesi, kovuşturmaya başlanamaması, soruşturmanın sonuçsuz kalmasından itibaren,
• Karara esas alınan bir diğer kararın bozulmuş olması sebebiyle tamamen ortadan kalktığından haberdar olunmasından itibaren,
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararının tebliğ edildiği tarihten itibaren,

üç ay ve her halde hükmün kesinleşmesinden itibaren on yıldır.

Tarafları, konusu ve nedeni aynı olan ikinci davada ilk davaya aykırı olarak hüküm verilmesi ve bu kararın da kesinleşmiş olmasından dolayı yeniden yargılama talep ediliyor ise ikinci ilamın zamanaşımı süresi kadar iade talebinde bulunulabilecektir.

Yargılamanın İadesi Talebini İnceleyecek Olan Mahkeme

Yargılamanın iadesi talebini barındıran yazılı bir dilekçe ile iade talep edilen kararı veren mahkemeye başvuru yapılır. İlk kararı veren mahkeme bu talebi inceler. Mahkeme davanın niteliğine göre iade talep eden taraftan diğer tarafın zararını karşılayacak oranda bir teminat isteyebilir. Yargılamanın yenilenmesi talebini alan mahkeme tarafları mahkemeye davet eder ve onları dinler.

Tarafları dinleyen mahkeme dosya üzerinde aşağıdaki hususlar üzerinde inceleme yapar:

• İade talebinin kanunda belirtilen süreler içerisinde yapılıp yapılmadığı,
• İade talep edilen hükmün kesinleşip kesinleşmediği, başvurulabilecek bir olağan yargı yolu olup olmadığı,
• Kanunda belirtilen yazılı sebeplerin bulunup bulunmadığı üzerinde mahkemece resen inceleme yapılır.

Yukarıda belirtilen hususlardan birinin bile eksik olması sebebiyle mahkeme davanın esasına girmeksizin usulden reddedecektir.

Yeniden Yargılama Neticesinde Verilebilecek Kararlar

Yeniden yargılama neticesinde mahkeme tarafından verilen bir önceki karar onanır, kısmen veya tamamen değiştirilebilir. Lakin ilk görülen davanın yetkisiz vekil veya temsilci aracılığı ile yürütülmüş olup karara bağlanması veya tarafları, konusu, nedeni aynı olan ikinci bir davada farklı bir karar verilmişte kesinleşmiş olması hallerinde mahkeme başkaca bir inceleme yapmaksızın hükmün iptaline karar verecektir. Bu durum hükmün nüshalarında gösterilir. Yargılamanın yenilenmesi davasının açılmış olması tek başına hükmün icrasını durdurmayacaktır. Talep halinde bu durum mahkeme tarafından incelenir ihtiyaç duyulması halinde talepte bulunandan teminat alınmak şartı ile icranın durdurulmasına karar verilebilir. İade talebi bir mahkeme kararına dayanıyor ise teminat istenmez.

Sonuç

Yargılamanın iadesi kesinleşmiş veya kesin olarak verilen hükümlere karşı başvurulan olağanüstü bir hukuk yoludur. Kesinleşmemiş, olağan kanun yollarına başvuru imkanının bulunduğu kararlarda bu yola başvurulamaz. Başvurulması halinde ise mahkeme tarafından esasa girilmeden bu talep reddedilecektir. Bu sebeple yargılamanın iadesi yoluna gitmeden önce olağan hukuk yolları tüketilmelidir. Yargılamanın iadesi talebinde yetkili ve görevli mahkeme, iade istenen hükmü veren mahkemedir. Yanlış yere başvurulmuş olması halinde mahkeme görevsizlik/yetkisizlik kararı vererek davayı reddedecektir.

Yargılamanın iadesi nedir?

Yargılamanın iadesi kesinleşmiş veya kesin olarak verilen kararlar hakkında yeniden yargılama yapılabilmesini sağlayan olağanüstü bir kanun yoludur.

Yargılamanın iadesi talebini hangi mahkeme inceler?

Yargılamanın iadesi talebini incelemekle yetkili olan mahkeme iadesi istenen hükmü veren mahkemedir. İadesi istenen kararı veren mahkemeye yazılı bir dilekçe ile başvurulmalıdır.