Vesayet Nedir
Vesayet belirli sebeplerin varlığı halinde erginlerin, velayet ilişkisi olmayan çocukların olduğu durumlarda ortaya çıkmaktadır. Kanunda sayılan sebeplerle kısıtlanması gereken reşitler vesayet altına alınmaktadır. Yine ergin olmayan çocuklar velayet altında bulunmuyor ise vesayet altına alınır. Vesayet altına alınan ergin veya çocuğun kişilik ve malvarlığı hakları ilgili makam tarafından hukuka uygun bir şekilde korunacaktır.
Vesayet Altına Alınma Sebepleri
Vesayet altına alınma sebepleri 4721 Sayılı Türk Medeni Kanununda tahdidi olarak sayılmıştır.
TMK 404. ve 408. maddeler arasında sayılan sebepler şunlardır:
- Yaş küçüklüğü,
- Akıl hastalığı veya akıl zayıflığı,
- Savurganlık, alkol veya uyuşturucu madde bağımlılığı, kötü yaşama tarzı, kötü yönetim,
- Özgürlüğü bağlayıcı ceza,
- İstek üzerine.
Küçüklük
TMK 404. maddede düzenlenmiştir. Buna göre; on sekiz yaşından küçükler velayet altında bulunmuyor ise vesayet altına alınmalıdır. Görevleri sırasında böyle bir durumdan haberdar olan ilgili memurlar, idari makamlar, mahkemeler bu durumu derhal yetkili makama bildirmelidir.
Akıl Hastalığı veya Akıl Zayıflığı
TMK 405′ te düzenlenmiştir. Akıl hastalığı, akıl zayıflığı sebebiyle kendi işlerine göremeyen, başkalarını da tehlikeye atan ergin kişiler kısıtlanır. Görev başında bu durumdan haberdar olan nüfus memurları, yargı birimleri, noterler durumu yetkili makama bildirmelidir.
Savurganlık, Alkol veya Uyuşturucu Madde Bağımlılığı, Kötü Yaşama Tarzı, Kötü Yönetim
TMK 406′ da düzenlenmiştir. Kendisini ve/veya ailesini alkol, uyuşturucu bağımlılığı, kötü yaşam tarzı, mallarını kötü yönetmesi veya savurganlığı sebebiyle darlık içinde bırakıyor veya yoksulluğu düşürüyorsa mahkeme tarafından erginin kısıtlanmasına karar verilir.
Özgürlüğü Bağlayıcı Ceza
TMK 407′ de hüküm altına alınmıştır. Bir yıl veya daha fazla hapis cezası alan kişiler kısıtlanır. Cezanın infaz edileceği yer makamı bu durumu derhal ilgili makama bildirmelidir.
İstek Üzerine
TMK 408. maddesinde düzenlenmiştir. Engelli olması, fazla yaşlı olması veya ağır bir hastalığı sebebiyle işlerini yönetemeyen ergin bu durumu ispatı halinde ilgili makamdan kısıtlanmasını isteyebilecektir.
Kısıtlama Kararında Usul
Savurganlık sebebiyle bir kişinin kısıtlanabilmesi için bu kişinin muhakkak dinlenmesi gerekmektedir. Dinlenmeden alkol, uyuşturucu kullanımı, kötü yaşam, kötü yönetim sebepleri ile de ergin hakkında kısıtlama kararı verilemez.
Erginin akıl hastalığının veya akıl zayıflığının olduğu da resmi sağlık kurulu raporu ile tespit edilmelidir. Hakim kısıtlama kararı verirken bu raporu göz önünde bulunduracaktır.
Kısıtlama Kararının İlanı
Ergin hakkında kısıtlama kararı verilmesi halinde bu kararın kesinleşmesi ile beraber kısıtlının yerleşim yeri, nüfusa kayıtlı olduğu yerlerde bu karar ilan olunur. Kısıtlama kararı verilmiş lakin bu karar ilan edilmemiş ise üçüncü kişiler ilandan önceki durumdan etkilenmeyeceklerdir. Ayırt etme gücüne haiz olmama durumu ayrıktır.
Vesayet İşlerinde Yetki
Vesayet işlerinde yetkili makam küçüğün veya kısıtlı erginin yerleşim yerindeki dairedir. Vesayet makamı Sulh Hukuk Mahkemeleridir. Denetim makamı ise Asliye Hukuk Mahkemeleridir. İlgili makamın izni olmadan kişi yerleşim yerini değiştiremez. Yerleşim yerinde değişiklik yapılması halinde yetki diğer vesayet dairesine geçecektir.
Vasinin Atanması
Vesayet makamı bir ergeni vasi olarak atar. Bu durumda eş ve hısımlar önceliklidir. Haklı sebeplerin olması halinde kişi vasilik görevinden kaçınabilir. Aksi durumda vasilik görevinden kaçınmak mümkün değildir.
Vasiliği kabul etmeme hakkı olan kişiler şunlardır:
- Altmış yaşını doldurmuş olmak,
- Dörtten fazla çocuğun veliliğini yapmak,
- Ergin olmasına rağmen bedensel engeli veya sürekli hasta olanlar,
- Üzerinde başka bir vasilik görevi bulunanlar,
- Cumhurbaşkanı,
- TBMM Üyeleri,
- Cumhurbaşkanı Yardımcıları,
- Bakanlar,
- Hakimler,
- Savcılar.
Vasi olamayacak kişiler şunlardır:
- Kısıtlı olanlar,
- Kamu hizmetinden yasaklanmış kişiler,
- Haysiyetsiz hayat süren kişiler,
- Menfaat çatışmasına sebep olabilecek kişiler,
- Kısıtlı ile aralarında düşmanlık olanlar,
- İlgili dairelerin hakimleri.
İlgili makam geç kalınmaksızın ergine bir vasi atamalıdır. Kısıtlama kararı ancak ergin olduktan sonra sonuçlarını doğurmaya başlayacak olsa da ergin olmayan çocuklar hakkında da kısıtlama kararı verilebilmektedir. Bu durumdaki çocuklar velayet altında bırakılır.
Sonuç
Vesayet küçüklerin veya kısıtlı erginlerin kişisel ve malvarlığının korunmasını sağlar. Küçüklere vasi atanabilmesi için çocukların velayet altında olmamaları gerekmektedir. Velayet altında olan çocuğa vasi atanamayacaktır. Erginler hakkında vasi atanmasına karar verilebilmesi için bu kişiler üzerinde kısıtlama sebeplerinden biri bulunmalıdır. Kısıtlama sebeplerinin bulunması durumunda ergine vesayet makamınca vasi atanmasına karar verilir. Vesayet makamı Sulh Hukuk Mahkemeleridir. Denetim makamı ise Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Vasi ilgili makamı tarafından kanunda aranan niteliklere uygun olan kişiler arasından seçilerek atanır.
Vesayet on sekiz yaşından küçük velayet altında olmayan çocukların ve ergin olmasına rağmen kısıtlıların kişisel ve malvarlığı haklarının korunmasını sağlayan kurumdur.
Vesayette Yetkili ve Görevli Makamlar Hangileridir?
Vesayet makamı küçüğün veya kısıtlının yerleşim yeri Sulh Hukuk Mahkemesidir. Denetim mahkemesi ise Asliye Hukuk Mahkemesidir.
