Sebepsiz zenginleşme davası haklı bir sebep olmadan bir kişinin malvarlığında azalma, başka bir kişinin malvarlığında ise artma neticesinde ortaya çıkan durumun düzeltilmesi için açılan davadır. Bu davanın neticelenmesi ile zenginleşme oranındaki malvarlığı asıl sahibine geri dönecektir. Yani durum zenginleşme öncesi gibi olacaktır. Yine zenginleşmenin iadesinde zenginleşenin iyi niyetli olup olmadığı önem arz edecektir. Bu husus iadenin konusunu ve miktarını belirleyecektir. Zenginleşenin iyi veya kötü niyetli olmasına göre beliren ihtimalleri makalemiz içerisinde detaylıca inceleyeceğiz.
Sebepsiz Zenginleşme Nedir ?
Sebepsiz zenginleşme kavramı 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununun 77 ve devamı maddelerinde düzenlenmiştir. Sebepsiz zenginleşmenin tanımı yapılmamış olsa da genel olarak ana hatlarıyla anlatılmıştır. Kanundan çıkarabileceğimiz tanım; herhangi bir hukuki sebep olmadan veyahut sona ermiş bir sebebe dayanarak bir kişinin malvarlığında azalma ve bu oranda diğer kişinin malvarlığında artış olmasıdır.
Borçlu olduğunu düşünerek bir diğer kişiye ödeme yapan kişinin durumu da sebepsiz zenginleşmeye örnek teşkil eder. Bu durumda borçlu olduğunu düşünerek ödemeyi yapan kişi kendisini borçlu sanarak ödeme yaptığını ispat etmelidir. İspat edememesi halinde yapmış olduğu bu ödemeyi geri alabilmesi mümkün değildir.
Zamanaşımına Uğramış Borcun Ödenmesi Halinde İade İstenebilir mi ?
Sebepsiz zenginleşme hükümleri gereğince zamanaşımına uğramış borcun ödenmesi halinde geri istenebilip istenemeyeceğine ilişkin TBK’ nın 78. maddesinin ikinci fıkrasında bir düzenleme bulunmaktadır. İlgili maddeye göre zamanaşımına uğramış bir borcun ifası veya ahlaki bir ödevin yerine getirilmiş olmasından kaynaklanan zenginleşmeler geri istenemeyecektir.
Sebepsiz Zenginleşmede Geri Vermenin Kapsamı
Sebepsiz zenginleşme de sebepsiz zenginleşen taraf geri istenme anında yalnızca elinde kalanı iade etmekle yükümlüdür. Lakin bu durumda sebepsiz zenginleşen iyi niyetli olmalı ve geri isteme anında elinden çıkmış olan kısmı ispat etmelidir.
Zenginleşen kişi, iyiniyetli değilse yani kötü niyetliyse ve zenginleştiği malvarlığının tamamını geri isteme anında elinden çıkarmış olsa bile bunun tamamını geri vermekle yükümlü olacaktır. Kötü niyetli zenginleşen aynı zamanda şeyin ihmal etmiş olduğu semerelerini de geri verme anında ödemekle mükelleftir.
Sebepsiz Zenginleşenin Giderleri İsteme Hakkı
Sebepsiz zenginleşme de belirli şartların varlığı halinde zenginleşen malvarlığına yapmış olduğu zorunlu ve yararlı giderleri isteme hakkına sahip olabilir. Bu durumda da zenginleşenin iyi veya kötü niyetli olup olmadığı göz önünde bulundurulur.
Zenginleşen kişi kötü niyetli ise zorunlu giderleri ve yararlı giderleri doğrudan isteyemez. Lakin yapmış olduğu giderler geri verme anında değer artışı sağlamışsa bu değer artış oranında kendine ödeme yapılmasını talep edebilir.
Zenginleşen iyiniyetli ise şeye yapmış olduğu yararlı ve zorunlu giderleri geri verme talebinde bulunan kişiden isteyebilir.
Yararlı ve zorunlu giderlerin dışında kalan diğer giderlerin ödenmesi, hem iyiniyetli hem de kötü niyetli zenginleşenler tarafından geri verme talep edenden istenemez. Burada ise sıklıkla lüks giderler söz konusu olmaktadır. Şeye yapılan lüks giderler talep edilemez fakat bu gider asıl şeye birleştirme yoluyla ekleme yapılmış ve bu ekleme zararsız sökülüp geri alınabiliyorsa geri vermeden önce ayrılıp alınabilir.
Sebepsiz Zenginleşme Hangi Hallerde Geri İstenemez ?
Sebepsiz zenginleşme hukuka veya ahlaka aykırı bir neticenin gerçekleşmesi sebebiyle verilmişse verilen şey geri istenemeyecektir. Fakat konusu suç teşkil eden şey hakim kararı ile Devlete mal edilebilecektir. Yani şeyin mülkiyeti bu durumda Devlete geçecektir. İade söz konusu olmayacaktır, taraflardan birinde kalmayacaktır.
Sebepsiz Zenginleşmede Zamanaşımı Süresi
Sebepsiz zenginleşme kapsamında verilen şeyin geri iadesini talep edebilmek için zamanaşımı süresinin geçmemiş olması gerekmektedir. Zenginleşmenin iadesi için zamanaşımı süresi hak sahibi kişinin geri isteme hakkının olduğunu öğrenme tarihinden itibaren başlayarak iki yıldır. Her halde bu süre zenginleşme olgusunun gerçekleştiği tarihten başlayarak on yılın geçmesi ile zamanaşımı söz konusu olur. Kanunda belirtilen bu sürelerin geçmiş olması halinde geri iadenin talebi mümkün olmayacaktır. Şeyi sebepsiz zenginleşme ile elinde bulunduran kişi kötü niyetli olmaması koşulu
Zenginleşme neticesinde zenginleşen tarafın bir alacak hakkı elde etmesi söz konusu olmuşsa diğer taraf, talep hakkı zamanaşımına uğramış olsa da, her daim borcunu ödemekten kaçınabilecektir.
Sebepsiz Zenginleşme Davası Nasıl Açılır ?
Sebepsiz zenginleşme davası yetkili ve görevli mahkemeye yazılı bir dilekçe verilmesi suretiyle açılır. Bu davalarda görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise davalının yerleşim yeri mahkemesidir.
Sebepsiz Zenginleşme Dava Dilekçesi Örneği
Her dava konusu kendi nezdinde değerlendirileceğinden örnek mahiyetinde kısa bir dilekçe paylaşmak yerinde olacaktır. Bu dilekçe davanızı açmanız hususunda yeterli olmayacaktır. Alanında uzman bir avukat aracılığı ile dava sürecini yürütmek olası hak kayıplarının önüne geçecektir.
………………… ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ’NE,
DAVACI : Ad- Soyad, T.C Kimlik No, Adres
VEKİLİ : Av. Ali Cihad SELİMOĞLU
DAVALI : Ad- Soyad, T.C Kimlik No, Adres
KONU : Sebepsiz zenginleşme sebebi ile davalıya ödenen paranın iadesinin talebinden ibarettir.
AÇIKLAMALAR :
Müvekkil, ……….. tarihinde dava dışı ……. Adlı kişiye kira borcunu ödemek amacıyla para göndermek istemiş olsa da yapmış olduğu hatalı bir işlem sonucunda para davalının hesabına gitmiştir. Müvekkil, her ne kadar davalıya ulaşmış ve bu paranın kendisine iadesini talep etmiş olsa da davalı oralı olmamış, müvekkile parasını iade etmemiştir. İşbu sebeple huzurdaki davayı açma gereği hasıl olmuştur.
6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununun 77 ve devamı maddelerinde herhangi bir hukuki sebep olmaksızın bir kişinin malvarlığında azalma, diğer kişinin malvarlığında ise aynı oranda artış olması halinde sebepsiz zenginleşme hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir. Yine bu hususta birden çok yerleşik içtihat mevcuttur.
Yine ilgili kanunda da açıkça belirtildiği üzere iyi niyetli olmayan zenginleşen, şeyin tamamını vermekle mükelleftir. Müvekkil, davalıya ulaşarak parasının iadesini talep etmiş olmasına rağmen davalı, müvekkile parayı geri göndermemiştir. Bu sebeple iyi niyetli olması söz konusu değildir. Sebepsiz zenginleşme hükümlerini uygulama alanı doğuran olayda, müvekkilin göndermiş olduğu meblağın yasal faizi ile birlikte tarafımıza iadesini talep ediyoruz.
HUKUKİ SEBEPLER : TBK, HMK, içtihatlar ve sair yasal tüm mevzuat
HUKUKİ DELİLLER : Banka kayıtları, tanık ve sair tüm delail.
NETİCE-İ TALEP : Yukarıda arz ve izah olunan nedenlerle davamızın kabulüne karar verilerek davalıya hata sonucu ödenen paranın tarafımıza yasal faizi ile birlikte ödenmesine, ücret-i vekaletin davalıya tahmiline karar verilmesini mahkemenizden arz ve talep ederiz. Tarih:
Davacı Vekili
Av. Ali Cihad SELİMOĞLU
