Dava Zamanaşımı Nedir

Dava zamanaşımı bir suç işlendikten sonra faili cezalandırabilmek için belirli bir sürede dava açılmasını ifade eden bir kavramdır. Suç işlendikten sonra kanunda belirtilen süreler içerisinde dava açılmaz ise dava zamanaşımı söz konusu olur. Dava zamanaşımına uğrayan suç hakkında kovuşturma yapılamaz, faile ceza verilemez. Bu zamanaşımı süresi hesaplanırken failin işlemiş olduğu suçun cezasının kanunda belirtilen üst sınırı göz önüne alınır. Bazen kanunda suça verilecek cezanın üst sınırı belirtilmemiştir. Bu gibi durumlarda üst sınır 20 yıl olarak kabul edilir. Süreli hapis cezaları bir aydan az yirmi yıldan fazla olamaz.

Dava Zamanaşımı Süreleri

Dava zamanaşımı süreleri 5237 Sayılı Türk Ceza Kanununun 66. maddesinin 1. fıkrasında belirtilmiştir.
Türk Ceza Kanununda dava açılabilecek süreler aşağıdaki gibidir:

• İşlenen suçun cezasının üst sınırı kanunda ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası olarak belirtilmiş ise zamanaşımı süresi otuz yıldır,
• Suçun cezasının üst sınırı müebbet hapis cezası ise zamanaşımı süresi yirmi beş yıldır,
• Cezası yirmi yıldan aşağı olmayan suçlarda zamanaşımı süresi yirmi yıldır,
• Suçun cezası beş yıldan fazla, yirmi yıldan az ise zamanaşımı süresi on beş yıldır,
• Üst sınırı beş yıldan az olan hapis veya adli para cezası içeren suçlarda ise zamanaşımı süresi sekiz yıl geçmekle dolar.

Suç fiilini işlediği zaman on iki yaşını doldurup da on beş yaşını dolmamış olan çocuklar hakkında yukarıda belirtilen sürelerin yarısı uygulanır. Suçu işlediği zaman on beş yaşını doldurup on sekiz yaşını doldurmamış çocuklar hakkında ise bu sürelerin üçte ikisinin dolmasıyla beraber dava düşecektir.

Suç hakkında dava açılabilmesi için gereken zamanaşımı süresi hesaplanırken suçun nitelikli hali işlenmiş ise suçun nitelikli haline verilecek olan cezanın üst sınırı göz önünde bulundurulmalıdır.

İşlenen suçta seçimlik ceza öngörülmüş ise yani kanunda suça verilecek olan ceza kısmında “…. hapis cezası veya adli para cezası” verilir denmiş ise zamanaşımı süresi hesaplanırken belirtilen hapis cezası esas alınır. Bazen aynı suçtan dolayı failin tekrardan yargılanması gerekebilir. Bu durumda mahkeme tarafından bu talebin kabul edildiği tarihten itibaren zamanaşımı süresi işlemeye başlayacaktır.

Zamanaşımı süresi tamamlanmış suç açısından suçun işlendiği günden itibaren işlemeye başlar. Suç tamamlanmamış, teşebbüs aşamasında kalmış ise bu durumda zamanaşımı süresi son icra hareketinin yapıldığı günden işlemeye başlayacaktır. Yine kesintisiz suçlarda zamanaşımı süresi kesintinin olduğu tarihte işlemeye başlar. Zincirleme suçlarda ise son suçun işlendiği andan, tarihten itibaren işlemeye başlar. Çocuklara karşı işlenen suçlarda ise zamanaşımı süresinin başlangıcı farklılık arz eder. Kanuna göre çocuklara karşı ana, baba, büyük ana, büyük baba gibi üstsoy veya bunlar üzerinde nüfuz sahibi olan kişiler tarafından bir suç işlenirse zamanaşımı süresi çocuğun on sekiz yaşını bitirdiği tarihten itibaren işlemeye başlayacaktır.

On yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlar yurt dışında işlenmiş ise zamanaşımı mekanizması işlemeyecektir. Yani müebbet, ağırlaştırılmış müebbet, on yıldan fazla hapis cezasını gerektiren süreli hapis cezalarının yurt dışında işlenmesi halinde zamanaşımı işlemeyecektir.

Şikayete bağlı suçlar da zamanaşımı, şikayet süresi failin ve fiilin öğrenilmesinden itibaren altı aydır.

Dava Zamanaşımı Süresini Durduran Sebepler

Dava zamanaşımı süresini durduran sebepler 5237 Sayılı Türk Ceza Kanununun 67. maddesinin 1. fıkrasında hüküm altına alınmıştır. Buna göre zamanaşımını durduran sebepler; soruşturma ve kovuşturma yapılabilmesi için bir merciden karar veya izin alınması gerekiyorsa, dava ile alakalı başka bir hukuki sorunun çözülmesi gerekiyorsa, mahkemece sanığın kaçak olduğuna hükmedilmişse; bu sorunlar ortadan kaldırılıncaya kadar süreler işlemeyecektir.

Dava Zamanaşımı Süresini Kesen Sebepler

Dava zamanaşımı süresini kesen sebepler 5237 Sayılı Türk Ceza Kanununun 67. maddesinin 2. fıkrasında tahdidi olarak sayılmıştır. Buna göre;

Zamanaşımı süresini kesen sebepler şunlardır:

• Savcı huzurunda şüpheli veya sanığın ifadesi alınır veya sorguya çekilirlerse zamanaşımı süresi kesilir,
• Şüpheli, sanık veya bunlardan biri hakkında tutuklamaya karar verilirse zamanaşımı süresi kesilir,
• Savcı tarafından suça ilişkin iddianame düzenlenirse zamanaşımı süresi kesilir,
• Sanık veya sanıklardan biri hakkında mahkumiyet kararı verilirse zamanaşımı süresi kesilecektir.

Zamanaşımı süresinin kesildiği durumlarda kanunda belirtilen süreler sıfırdan, yeniden işlemeye başlayacaktır. Birden fazla zamanaşımını kesen sebep varsa bu sebeplerden en son hangisi gerçekleşmiş ise süre o tarihten işlemeye yeniden başlayacaktır. Zamanaşımı süresinin kesilmesi durumunda kanunda belirtilen sürenin en fazla yarısı oranda uzayabilir.

Davadaki zamanaşımı süresi ile ceza zamanaşımı farklı kavramlardır. Ceza zamanaşımı süresi hakkında bilgi almak için tıklayınız.

Sonuç

Dava zamanaşımı süresi işlenen suç için belirlenen cezanın üst sınırı esas alınarak belirlenir. Bu sebeple her suç için dava zamanaşımı süresi ve sürenin işlemeye başladığı tarihler farklılık arz etmektedir. Süreyi durduran ve kesen sebepler vardır. Sürenin durması halinde işleyen süre durma sebebinin ortadan kalkması ile devam ederken, sürenin kesilmiş olması halinde ise süre en baştan itibaren işlemeye başlayacaktır. Yurt dışında işlenen on yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlarda zamanaşımı süresi bulunmamaktadır.

Dava Zamanaşımı Süresi Ne Zaman Başlar?

Dava zamanaşımı süresi tamamlanmış suçlar açısından suçun işlendiği günden, teşebbüste kalmış olan suçlarda son hareket anından, kesintisiz suçlarda kesintinin gerçekleştiği günde, zincirleme suçlarda ise son suçun işlendiği tarihten itibaren işlemeye başlar.

Dava Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır?

Dava zamanaşımı süresi ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda otuz yıl, müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmi beş yıl, suçun cezasının üst sınırının yirmi yıldan aşağı olmadığı hallerde yirmi yıl, beş yıldan fazla olan suçlarda on beş yıl, üst sınırı beş yıldan az olan hapis veya adli para cezalarında ise sekiz yıldır.